Niyâzî-i Mısrî Dîvânında İnsan Tasavvuru

17. yüzyıl Türk edebiyatının önde gelen mutasavvıf şairlerinden olan Niyâzî-i Mısrî, Halvetiyye tarikatının Mısriyye kolunun kurucusudur. Yaşadığı dönemden günümüze değin tasavvuf ehlinin öncülerinden olmuş, Dîvân’ı başta olmak üzere kaleme almış olduğu tüm eserleriyle İslam Edebiyatı alanına büyük katkı sağlamıştır. Tasavvuf çizgisinden ayrılmayan şair, Dîvân-ı İlâhiyât eserlerinin neredeyse tümünde düşüncelerine yer vermiştir.
 Çalışmamızın amacı, Niyâzî- Mısrî’nin şiirlerinde mündemiç insan tasavvurunu ortaya koymaktır. Tasavvufta insan, ahsen-i takvîm olması ve yeryüzü halifesi sırrına mazhar olarak Yüce Allah’ın tecellîlerini taşıması hasebiyle mükemmel bir varlıktır. İnsana atfedilen bu özellik geçmişte günümüzde tetkik konusu olmakla birlikte, birçok esere de konu olmuştur. O, âlemin hakîkatlerini kendinde toplamıştır nedenle “küçük âlem” anılmıştır. 
 İbnü’l-Arabî’nin görüşlerinden ziyadesiyle etkilenmiş, vahdet-i vücûd görüşleri görüşünü onun üzerine temellendirmiştir. Mamafih düşüncesinin en önemli figürü insanın âlemdeki yeri önemi üzerinde sıklıkla durmuş, tasavvufta ile birlikte tecellî, vahdet-kesret, seyr u sülûk, insân-ı kâmil, varlık mertebeleri, irfan, nefs, hayret gibi kavramlar da ana temalarından Onun benimsediği düşüncesine göre vücûdundan gayrı yoktur. Allah dışındaki varlıkların varlığı mecazidir. O görüşü benimseyen her sûfi, manevi yolculuk sülûk kendi benliklerinden sıyrılarak tek sahibinin hakîkatine erişmelidir. Bu sayesinde nefsinde gizli ledün bilgisine ulaşabileceğini savunur. Kâinatta vuku bulan bütün olaylar, ism-i şeriflerinin tezahürü neticesinde gerçekleşmiştir. isim sıfatlarının insanda tecellî etmesini ayna metaforu kullanarak açıklamıştır. Allah, isimlerini kainattaki varlıklar içerisinden aksettirmiştir. Bundan ötürü cemal sıfatını taşıyabilen yegâne konumundadır. Bir tarikat piri tasavvufun gerekli kıldığı halleri hayat düsturu edinmiş, ona yaşamış yaşantı dünyanın ruhun zindanı kanısına varmıştır. Hakîki mutluluğa ise nefsini fena ederek maddi âlemden uzaklaşmak sûretiyle kavuşabileceğini savunmuştur. Ve bunun için nefsin mertebelerinin, yolculuğa çıkılarak geçilmesi gerektiğini ifade etmiştir. Mısri, insanı akıllı kâmil dereceye ulaşabilme kuvvetine sahip olmasından dolayı yaratılmış varlıklardan daha üstün kabul kendisine atfettiği değer varlığın varlığının hakîkatini idrak edebilen insanı, dünyadaki amacını gerçekleştirmiş nitelendirmiştir. telakkisini edebilme açısından hazırlanan temasını oluşturan vücûda binâenaleyh verdiği âdem kavramına yaklaşımı çözümlenmeye çalışılmış çalışma, aynı zamanda âlem-insan ilişkisi kâmili anlama hususunda alana sunmayı hedeflemektedir.